Herken jouw stress en signaleer de bron

Het ontdekken van het persoonlijke stresssysteem, daar ontzettend handig mee worden, en een positieve stressmindset ontwikkelen. Dat is wat we doen bij Kana, samen met gecertificeerde Kana Stress Specialisten door heel het land. 

De eerste stap bij het ontwikkelen van een positieve stressmindset is het (h)erkennen van stress. Dat kan een uitdaging zijn. Je moet namelijk weten wat iets is, voor je het kunt herkennen. Natuurlijk weten we allemaal wel wat stress betekent. Toch is het niet zo simpel. Als maatschappij plakken we overal het label stress op. Je hebt het druk, je moet nog een hele lijst van taken afwerken, je bent gefrustreerd, je bent aan het piekeren, je kijkt ergens tegenop, zelfs op vakantie gaan heeft tegenwoordig het label ‘stress’. Zo kan ik nog wel even doorgaan. Doordat we met elkaar heel veel zaken als stress benoemen, vervaagt de definitie van stress. Het wordt een soort containerbegrip en dan wordt het ineens een stuk lastiger om stress goed te herkennen. Althans de bron waarvan je stress ervaart. Want als je die kent, en stress dus beter herkent, dan kun je handiger met stress omgaan en er je voordeel mee doen.

Om stress te kunnen (h)erkennen is het belangrijk dat je je bewust bent van de verschillende vormen waarop een stressreactie zich kan uiten: fysiek, emotioneel, cognitief en in gedrag.

De fysieke stressreactie
Stress zet je systeem aan, klaar voor actie en prestaties. Je kunt dat onder andere herkennen aan een verhoogde hartslag, snellere ademhaling en zweten. Maar stress kan zich ook fysiek uiten als hoofdpijn, buikpijn, nekpijn of vermoeidheid. De laatste is niet heel gek natuurlijk. Stress kost energie en als je constant aan blijft staan, loopt je batterij leeg en wordt je moe. Daarom is het maken van gezonde ritmes tussen stress en herstel zo belangrijk, een gezonde stresscadans noemen we dat. 

Ik herken stress fysiek altijd voor een voetbalwedstrijd. Zaterdagochtend moet ik standaard twee of drie keer naar het toilet. Tsja, de stress slaat op mijn darmen. Daarnaast krijg ik altijd een zenuwachtige kriebel in mijn buik, een soort van vlinders. Als ik die twee stressreacties herken, dan weet ik dat het goed zit. Dan kan ik een lekkere wedstrijd voetballen met de juiste focus en concentratie. Ja, dat heb ik echt nodig, want anders speel ik slappe ballen (en dan ook nog te vaak bij de tegenstander in de voeten). Dat moet je gewoon niet hebben. 

De cognitieve stressreactie
Stress kun je herkennen als je aan het piekeren bent, als je merkt dat je dingen vergeet of dat je minder zelfcontrole hebt. Je eet bijvoorbeeld zomaar een reep chocolade of een zak chips op (is ook een gedrag symptoom van stress). Stress heeft ook een effect op je concentratie. Te weinig stress en te veel stress verminderen je concentratie, je bent sneller afgeleid. Maar met stress kun je juist ook je focus en concentratie aanzetten en een deadline op het nippertje halen. Tot slot kun je informatie ook beter onthouden wanneer je iets nieuws leert of aan het studeren bent. 

Ik herken cognitieve stress altijd voor een presentatie of workshop. Als ik een presentatie geef, schrijf ik de tekst van tevoren uit en leer ik die zodat ik een goede basis heb. Het leren van de tekst doe ik het liefst wandelend, met fysieke stress zet ik mijn systeem dan meer aan, waardoor ik geconcentreerder ben en beter de tekst kan onthouden. 

De emotionele stressreactie
Stress kun je ook herkennen aan je emoties. Als je veel stress ervaart, kun je angstig worden. Dat is een natuurlijke stressreactie. Angst zorgt er namelijk voor dat je alert bent op gevaar in je omgeving. Daarnaast kun je depressieve gevoelens ervaren of sneller geïrriteerd zijn. 

Stress wordt hier vooral gekoppeld aan negatieve emoties. Denk er maar eens over na. Als je heel blij bent, zul je niet snel roepen ‘oh ik heb echt stress’. Dat doe je niet echt als je uit een achtbaan stapt met een euforisch gevoel, en ook niet als je een spannende sollicitatie hebt gehad die heel goed ging. 

De gedragsmatige stressreactie
Veelvoorkomende stressreacties op het vlak van gedrag zijn eetproblemen, meer roken en/of alcohol drinken, sociaal contact zoeken, of (overmatig) sporten. 

Soms kun je door stress veel te weinig gaan eten en andere momenten veel te veel. Stress geeft een gevoel van honger, logisch want je staat aan en verbruikt meer energie. Het is alleen wel vaak zo dat je op die moment sneller naar ongezond eten als chips, chocolade en frisdrank verlangd. Dat je daar sneller aan toe geeft komt doordat je soms minder zelfcontrole hebt onder stress. 

Meer roken, veel alcohol drinken, en (overmatig) sporten lijken tegengesteld maar hebben toch iets gemeens. Namelijk de factor verslaving. Roken en alcohol geven tijdelijk een gevoel van ontspanning omdat er dan dopamine wordt vrijgegeven in je brein. Maar echt gezond is het niet. Dat is sporten wel, maar bij chronische stress lijken sommige mensen de stress te willen vergeten door overmatig veel te gaan sporten. 

Stress maakt je sociaal. Oxytocine is een stresshormoon dat vrij komt tijdens een stressreactie. Het hormoon stimuleert je om steun te zoeken, om met iemand te praten in plaats van alles op te kroppen. Het zorgt er ook voor dat je stress bij iemand anders, waarvan je houdt, herkent en diegene kan helpen en steunen. Stress stimuleert je om mensen die van je houden op te zoeken.   

Stress herkennen
Het herkennen van stress is een belangrijke eerste stap in het ontwikkelen van een positieve stressmindset. Kana Specialisten begeleiden mensen in Kana VR en Kana Daily Life waarin ze leren stress te herkennen met behulp van HRV-biofeedback.

Wil je als professional meer weten over de opleiding tot Kana VR of Kana DL Specialist? Of wil je als werkgever meer weten over hoe Kana kan worden ingezet voor je werknemers? Neem dan contact met ons op, we helpen je graag! 

Literatuur
Deze blog is gebaseerd op informatie van het NIP, een TedTalk van Kelly McGonigal, een handboek van Oxford over werkstress en onderzoek van Merna Attia en collega’s. De bronnen vind je hieronder: 

• Psyned. (2023, 7 december). Stress Symptomen | Psyned. https://www.psyned.nl/stress/stress-symptomen/
• TED. (2013, 4 september). How to make stress your friend | Kelly McGonigal | TED [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=RcGyVTAoXEU
• Fernet, C., & Austin, S. (2014). Self-determination and job stress. In M. Gagné (Ed.), The Oxford handbook of work engagement, motivation, and self-determination theory (pp. 231–244). Oxford University Press.
• Attia, M., Ibrahim, F., Elsady, M. A., Khorkhash, M. K., Rizk, M. A., Shah, J., & Amer, S. A. (2022). Cognitive, emotional, physical, and behavioral stress-related symptoms and coping strategies among university students during the third wave of COVID-19 pandemic. Frontiers in Psychiatry, 13. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2022.933981
• McEwen, B. S., Gray, J. D., & Nasca, C. (2015). 60 YEARS OF NEUROENDOCRINOLOGY: Redefining neuroendocrinology: stress, sex and cognitive and emotional regulation. Journal of Endocrinology, 226(2), T67–T83. https://doi.org/10.1530/joe-15-0121